Ede Staal
Persoon
Functie:
Componist; Tekstdichter; Muzikant
Ook bekend als:
-
Geboren:
1941-08-02 te Warffum
Overleden:
1986-07-22 te Delfzijl
Samenvatting:
Streektaalzanger en –dichter Ede Staal begint zijn carriere als leraar Engels. Hij krijgt landelijke bekendheid met door hemzelf geschreven en gezongen Groningse liedjes over het leven op het Groningse platteland.
Biografie
Algemeen
| Ede Ulfert Staal wordt geboren op 2 augustus 1941 in het Noord-Groningse dorp Warffum. Het eerste instrument dat hij op zijn vijfde bespeelt is een mondorgeltje. Ede Staal groeit op in Leens, waar zijn opa dirigent is van de dorpsfanfare. Ede Staal speelt vijf jaar bij deze fanfare en doet elk jaar mee met het muziekconcours. |
| Doordat hij medicijnen gaat studeren in Groningen speelt hij geruime tijd geen trompet meer. Gedurende de studie wordt duidelijk dat Ede Staal meer affiniteit heeft met taal. Hij wisselt van studierichting en gaat Engels studeren. Na zijn studie werkt hij als leraar Engels bij verschillende scholen in de provincie Groningen. In zijn vrije tijd schrijft hij bij voorkeur teksten, meest Engelstalig, voor liedjes en maakt hij amusementsmuziek. Ook werkt hij voor de Avro en spreekt Engels commentaar in bij promotiefilms. |
| n 1973 maakt hij het nummer I’m in the blues. Dit wordt zijn eerste single, uitgebracht bij Phonogram. Het nummer wordt geen succes en Ede Staal laat de commerciële platenindustrie achter zich. De daaropvolgende twee jaren richt hij zich meer op taal: het Deens en het Oostfries. In deze periode schrijft en componeert Ede Staal veel voor eigen studie. Ook schrijft hij gedichten. Zijn eerste succes met Groningse liedjes is bij een jubileum van de rederijkerskamer “Oldambt”. |
| n 1981 wordt de muziek van Ede Staal ontdekt door Engbert Gruben, een medewerker van Radio Noord. Het nummer Mien Toentje wordt de herkenningsmelodie van de moestuinrubriek op Radio Noord. Mien Toentje wordt binnen korte tijd razend populair en Ede Staal wordt volkszanger nummer één van Groningen. Ondanks de vele aanvragen voor optredens, treedt Ede Staal maar zelden op. In 1984 komt er een plaat met vier liedjes uit, getiteld Man, man, man, wat ’n boudel. Mollebone Music, een label van hemzelf en van Klaas Staal (geen familie) uit Veendam, brengt in december 1984 de eerste elpee getiteld Mien Toentje uit, met daarop twaalf Groningse liedjes. De plaat wordt een groot succes met een oplagecijfer dat rijst naar een niveau van landelijke succes. |
| n januari 1985 wordt Ede Staal ziek en moet hij een zware operatie ondergaan. Hierdoor staat hij geruime tijd op non-actief. In november van dat jaar heeft hij een succesvol optreden op het Mollebone liedjesfestival in Delfzijl. Begin 1986 krijgt Ede Staal een vaste column in Sloaperstil, een programma van Radio Noord. Zijn verhalen zijn wekelijks op de zondagochtend te horen op Radio Noord en een aantal zijn verschenen in het blad Toal en Taiken. |
| Terwijl zijn bekendheid toeneemt, blijkt dat Staal aan longkanker lijdt. De operatie van een jaar eerder leidt niet tot een blijvend herstel. Op 22 juli 1986 overlijdt Ede Staal op 44-jarige leeftijd, na een korte maar succesvolle artistieke carrière, in zijn boerderij aan de Farmsumerweg onder Delfzijl. In die plaats wordt hij ook begraven. |
| Postuum Op 4 oktober 1986 komt postuum een tweede elpee van Ede Staal uit (As vaaier woorden). Staal heeft in de laatste maanden van zijn leven nog een belangrijk aandeel in de voorbereidingen. Bij de uitreiking van het eerste exemplaar aan zijn vrouw Fieke, wordt een prijs ingesteld van fl. 5000 die tweejaarlijks zal worden toegekend aan iemand die zich (niet beroepsmatig) bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor de streektaal in relatie tot de radio. Diezelfde dag wordt de K. ter Laan Prijs van stichting 't Grunneger Bouk postuum aan Staal toegekend. |
| De tweede elpee wordt net zo'n groot succes als de eerste plaat. De poëtische liedjes zijn vaak melancholiek van sfeer; ze bevatten alledaagse observaties die op lichte toon worden verbonden met humoristische en ernstige bespiegelingen. Ede Staal heeft al tijdens zijn leven maar zeker sinds zijn dood een cultstatus verworven. Van zijn cd's zijn enkele honderdduizenden exemplaren verkocht. Zijn liedjes in het Groningse dialect worden nog vaak gedraaid in regionale radio-uitzendingen en zijn een inspiratiebron voor diverse (streek)muzikanten. De muziek van Ede Staal krijgt landelijke en ook internationale bekendheid doordat enkele nummers gebruikt zijn in de film De Poolse bruid. |
| Ook in Friesland wordt Ede Staal gewaardeerd en vertaald in het Fries door Sjoerd van der Leij en Joop van Dijk. Op Stiel sunder grinzen, Ede Staal yn é Fryske taal zijn vijftien nummers van Ede opgenomen. ( label: sjonge jonge, Stemra: SJOO0202) |
| In 2001 wordt in Delfzijl een standbeeld van de zanger onthuld. Het beeld is door de Groninger kunstenaar Chris Verbeek ontworpen: een tien meter hoge conische zuil met daarom gewikkeld een roestvrij stalen band met de tekst van het lied Credo - Mien bestoan. Ook in Nieuwe Statenzijl, waar Ede Staal een tijdlang woonde, staat een monument voor hem. De tekst van het lied dat hij over het gehucht schreef is op een plaquette bij de sluis aangebracht. |
| Op 6 november 1996 zendt de RVU de door David Blitz geregisseerde televisiedocumentaire Ede Staal uit. De documentaire draagt als ondertitel: Een portret van de Groningse volkszanger Ede Staal. |
| Op 22 juli 2011 is het 25 jaar geleden dat Ede Staal is overleden. Onder de noemer Credo- zien bestoan roept RTV Noord de week van 18 tot en met 22 juli uit tot Ede Staal-week. Op de radio zijn interviews met betrokkenen en familie, veel muziek van Ede Staal en op vrijdag 22 juli de Ede Staal top 25. RTV Noord eert Ede Staal met een week vol muziek, beelden en herinneringen aan Gronings bekendste troubadour. Een groep Groningse artiesten heeft in dit kader een nieuwe versie van het nummer 'As vaaier woorden' van Ede Staal opgenomen. Ook is er een speciale TV uitzending over Ede Staal op RTV Noord met de vertoning van de documentaire Credo - zien bestoan. |
Betrokken bij
Afbeeldingen
